Gaan Artificial Intelligence en kunst wel samen?
Eerder dit jaar stond er in de Volkskrant een artikel[1] over de vraag of kunstwerken die door Artificial Intelligence software is gemaakt, inbreuk maken op de auteursrechten van de kunstenaars op wiens werk de ‘artificial’ werken zijn gebaseerd.
2023 lijkt het jaar van artificial intelligence te worden. Met dagelijks nieuws over ChatGPT en alle gevolgen daarvoor voor banen en mensen en deze ‘class action’ zaak die de kunstenaars in de VS zijn begonnen tegen diverse software ontwikkelaars, gaan we binnenkort zien of onze bestaande wetten wel tegen deze ontwikkelingen zijn opgewassen.
Met het beschikbaar komen van de AI-software waarmee afbeeldingen gegenereerd kunnen worden, zoals Midjourney, DALL-E en Stable Diffusion, kan iedereen kunst laten maken in bijvoorbeeld de stijl van een bekende kunstenaar. Zo heb ik via Dall-E kunstwerken laten maken. In slechts een paar seconden leverde de opdracht “a surrealistic painting in the style of Dali of a female lawyer” de volgende werken op.
Dit is natuurlijk ontzettend leuk om uit te proberen en in de praktijk zal dit gebruik ook steeds vaker en op grotere schaal plaatsvinden, maar de juridische vragen stapelen zich hierbij op. Zijn deze werken creatief te noemen, wie is dan de rechthebbende en vooral, hoe zit het met de auteursrechten van bestaande kunstenaars? De softwareprogramma’s halen natuurlijk hun informatie ergens vandaan om deze werken te creëren. Er ligt namelijk een enorme dataset aan ten grondslag waaruit de programma’s hun informatie halen en op basis waarvan deze ‘nieuwe’ werken worden gecreëerd.
Inbreuk? Stijl?
In het algemeen geldt; een stijl is niet door het auteursrecht beschermd. Iedereen mag schilderen ‘in de stijl van’ een bekende kunstenaar. Wat niet mag is het overnemen van auteursrechtelijk beschermde elementen waardoor de totaalindruk tussen beide werken overeenstemt.
Door de AI-software opdrachten te geven om een werk te vervaardigen dat ‘in de stijl’ is van Dali of een andere kunstenaar, zou je dan ook kunnen volhouden dat het resultaat van dit werk geen inbreuk oplevert. De totaalindruk wijkt waarschijnlijk af van bestaande werken en er zijn geen auteursrechtelijk beschermde elementen overgenomen. De Amerikaanse kunstenaars die hun claim bij de softwaremakers hebben neergelegd, zullen hier dus nog wel een lastig punt hebben.
Wel zoekt de AI-software in een database waarin al deze kunstwerken zijn opgenomen. De vraag is natuurlijk hoe deze in die database terechtkomen. Als deze zijn overgenomen (en dus verveelvoudigd) zonder de toestemming van de maker, ligt het voor de hand dat die handeling wel auteursrechtinbreuk kan opleveren.
Is er sprake van auteursrecht? Wie is dan de rechthebbende?
Kan ik nu auteursrechten claimen op de hierboven afgebeelde AI-gegenereerde werken? Ik heb zelf weinig creatiefs gedaan, alleen een zoekopdracht verzonnen. Daarmee lijkt het auteursrecht dan ook direct van de baan. Om auteursrecht te kunnen claimen, moet ik immers wel een creatieve bijdrage hebben geleverd.
Maar zou de computer dan rechthebbende kunnen zijn? De Auteurswet gaat uit van een menselijke maker, waardoor ook deze route al snel wordt afgesloten. We zouden dan nog verder moeten zoeken naar de makers van de software die ervoor hebben gezorgd dat de AI-software doet wat hij doet. Maar het kenmerk van AI is dat deze software altijd in ontwikkeling blijft en altijd blijft doorleren, waardoor het ook wel heel erg vergezocht lijkt om de makers de credits toe te kennen van alle kunstwerken die middels hun AI-tool worden vervaardigd.
Echte antwoorden hebben we alleen nog niet. Het komende jaar zal er ongetwijfeld meer nieuws komen over in ieder geval de Amerikaanse zaak waarin zelfs een schadevergoeding van 5 miljard dollar wordt gevorderd. Zo’n vaart zal het in Nederland vast niet lopen, maar wij houden het in ieder geval in de gaten!
Volg ons via Linkedin en Instagram en blijf op de hoogte. Vragen? Neem contact op met Helen Maatjes (helen@thelegalgroup.nl)
[1] https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/kunstenaars-starten-rechtszaak-kunstmatige-intelligentie-maakt-inbreuk-op-ons-auteursrecht~bc8afc46/?referrer=https%3A%2F%2Fwww.ie-forum.nl%2F
