Van 10 juli tot 14 augustus staat een consultatieronde open over het laatste IE-actieplan van de EU. Het is natuurlijk altijd goed wanneer belanghebbende zich kunnen uitspreken over initiatieven van wet- en regelgevers. Maar bij lezing van dit actieplan kreeg ik de nodige kriebels. Van ongemak.Vanwege de – voor mij – ongelofelijke eenzijdigheid in de inhoudelijke presentatie. Mijn jarenlange – meest wetenschappelijke – betrokkenheid bij het vakgebied IE zat me kennelijk in weg. Ik leg het uit.
Het toegenomen belang van immateriële activa
Het actieplan benadrukt heel sterk de context van het belang van innovaties en immateriële activa voor onze hedendaagse samenleving. De marktwaarde van veel ondernemingen hangt in toenemnde mate af van (e omvang van) de IE-portefeuille. Lang geleden schreef ik al dat de waarde van het merk CocaCola veel meer was dan die van alle materiële activa van de CocaColaCompany bij elkaar. Met een verwijzing naar een onderzoek uit 2017 wordt aangegeven dat het percentage immateriële activa steeg van 17% in 1975 naar 84% in 2015.
Maar dan … “IP rights such as patents, trade marks, designs, geographical indications and copyright promote the deployment and diffusion of inventions and creations to the benefit of the EU-economy.” O ja? Says who? Bronnen ontbreken. En … “Studies show that small and medium-sized enterprises using IP rights grow faster and are more resilient to economic crises.” O ja? Says who? EUIPO en EPO 2019!
Een beperkt zicht van de Europese Commissie
Daar begint het bij mij te knellen. Van de 15 voetnoten/bronvermeldingen is er niet één naar een onafhankelijk (wetenschappelijk, theoretisch of empirisch) onderzoek, terwijl er daar velevan zijn. En 6 van de voetnoten verwijzen naar 2 bureaus: Het EU merkenburo te Alicante (EUIPO) en het Europees octrooibureau (EPO) te München. Die bureaus bestaan van de aantallen ingeschreven IE-rechten. Ook “stakeholders” dus, dat wel. Maar ja …. Alle andere verwijzingen gaan naar eigen interne publicaties, met als enige uitzondering het S&P onderzoek naar de omvang van immateriële activa, hierboven genoemd. Dat is wel erg eenzijdig, om niet te zeggen eenkennig.
Het actieplan brengt de versterking van IE mede in verband met covid-19 (een sneller herstel) en de groene en digtale EU agenda’s. Vanuit de Commissie begrijpelijk, Maar waar slaat het op? De rol van het octrooirecht bij het ontwikkelen van vaccins tegen een pandemisch virus verdient een afzonderlijke blog. Volgt.
Doelstellingen en hoe die te bereiken
Het actieplan presenteert vier aandachtsgebieden: 1) meer procedurele harmonisatie en uniformering, 2) IE awareness bij het MKB, 3) het versterken van (dwang)licentie-praktijken om IE te delen en 4) het beter kunnen optreden tegen namaak en piraterij. Om haar doelstellingen op die aandachtsgebieden te bereiken wil de Europese Commissie het systeem van IE bescherming EU-breed versterken, het gebruik er van verder stimuleren, licentie=mogelijkheden “verbeteren”, IE-diefstal (zo staat het er echt!) verder tegengaan en een “global fair play”bevorderen. Prachtig hoogdravend allemaal. Maar wat is de basis?
Meer, meer, meer?
De basis van het actieplan lijkt een tamelijk blind: “meer, meer, meer”. En dat terwijl er tal van onafhankelijke, wetenschappelijk studie zijn die aangeven dat verreweg de meeste doelstellingen (rationales) van IE helemaal niet door IE gerealiseerd worden. Dat geldt het sterkst voor het octrooirecht en het auteursrecht. Het is – op basis van dat – theoretisch en empirisch – onderzoek (ik geef aan het slot van deze blog een paar bronnen) – dan ook een volstrekt open vraag of onze samenleving er met octrooirecht en auteursrecht anders uit ziet dan zonder. Nooit aangetoond – onbewezen.
De hypothese is veel meer dat IE rechten als octrooirecht en auteursrecht mogelijk net zoveel blokkeren als dat ze stimuleren. Waarom wordt nu een vaccin tegen covid-19 ontwikkeld? Omdat er een octrooirecht bestaat? Of omdat regeringen op voorhand honderden miljoenen vaccins afnemen, dan wel op voorhand honderden miljoenen euro’s ter beschikking stellen van ontwikkelaars? Heel veel creatieve prestaties komen ook zonder IE-bescherming tot stand, vanwege andere overwegingen of een ander business model. Zo speelt het auteursrecht geen enkele rol bij het schrijven en publiceren van deze blog, noch voor mij als auteur, noch voor TLG als “mijn werkgever”. Het nut van zoiets als het merkenrecht wordt het minst betwijfeld. Daar gaan de kritische analyses veel meer over de beschermingsomvang er van. Op het belang voor de rechtspraktijk van die achterliggende rationales van IE-rechten kom ik in een volgende blog wat meer gericht terug.
Averechtse effecten van “meer, meer, meer”
“Meer, meer, meer” IE kan fnuikend zijn voor innovaties, voor creativiteit en voor pruductdiversificatie. Daar lijkt deze Europese Commissie in het geheel geen oog voor te hebben. Er is evenmin aaadacht voor alternatieve vormen van het bevorderen en afschermen van marktprestaties. Een absoluut recht bescherming van dergelijke prestaties is één optie, en lang niet altijd de meest wenselijke. Alle (13) reacties in de online consultatie tot vandaag (26 juli) zijn overigens van (grotere en kleinere) rechthebbenden. En die willen – net als kleine kinderen – altijd alleen maar “meer”. Het is wijsheid om daar kritisch mee om te gaan.
Bronnen:
Omdat juristen meest nadenken over het “hoe” en economen veelmeer over het “waarom” vinden we veel theretisch en empirisch onderzoek naar de effecten van IE-rechtsbescherming in economisch analyses. Ik heb me daar in het verleden zelf behoorlijk in verdiept. De hoeveelheid literatuur is behoorlijk omvangrijk. Ik noem de volgende “eerste bronnen” om u op dat pad te zetten. Neem gerust contact op over “meer”.
- Roadmap IP action plan, Europese Commissie
- R.Teijl en R.W. Holzhauer, De toenemende complexiteit van het intellectuele eigendomsrecht, serie Rechtseconomisch Verkenningen deel 1, Gouda Quint, Arnhem, 1991.
- Ruth Towse and Rudi Holzhauer, The Economics of Intellectual Property (4 Vols), Edward Elgar, 2002
- Willam Landes and Richard Posner, The Economic Structure of Intellectual Property Law, Harvard University Press, 2003