Een ongeregelde beschouwing naar aanleiding van Jiskefet in Kort Geding, 1 november 2021
Wie kent Jiskefet niet? Wie kent het merk Jiskefet (niet)? Noem eens een paar producten of diensten? Bekend merk? Hoelang bestaat het dan al? Relevant marktonderzoek?
ondertitel: “Waar is de gulle lach op heden gebleven, meneer Sonneberg, dat vraag ik U af?’
Afijn. De makers van Jiskefet (voor de al te jonge of al te oude lezers hier maar bijlezen op Wikipedia) vonden en vinden het geen goed idee dat er een heuse encyclopedie over hun gedachtengoed en hun creatieve prestaties verschijnt. Wat op wikipedia twee blz. neemt omvat in deze Encyclopedie 356 blz. en weegt maar liefst bijna 2 kilo.
“Baanbrekend, creatief, vervreemdend en soms ontwrichtend werd Jiskefet aanvankelijk alleen begrepen door de happy few. Maar al snel groeide Jiskefet uit tot een waar kijkcijferkanon. Net zolang tot in elk kantoor tot vervelens toe ‘Goeiesmorgens’ klonk en je als ouder niet vreemd moest opkijken als zoonlief van acht vroeg of je nog geneukt had.
De ongeautoriseerde Jiskefet Encyclopedie is het vuistdikke naslagwerk waarin niet alleen de bekende typetjes en vaak herhaalde sketches staan, maar ook vele toevallige passanten in het Jiskefet-universum en de tientallen uitzendingen die nooit een DVD haalden.
Alfabetisch gerangschikt passeren personages, voorwerpen en Jiskefet-uitdrukkingen de revue. Van Afkarnen tot Zaagmans. Van A tot Z gelezen is dit het hilarische en soms ontroerende verhaal over drie mannen die gewoon het programma wilden maken dat ze zelf leuk vonden.”
Van dezelfde schrijver(s) verscheen eerder bij dezelfde uitgever de Koot en Bie encyclopedie. “Dit is het ultieme eerbetoon aan het oeuvre van Van Kooten & De Bie. Een aantal bekende typetjes en sketches zit in ons collectieve geheugen verankerd, maar wat weten we nu werkelijk van ze?” Voor de jongere lezers die met Koot en Bie (nog) meer afstand hebben – ook hier maar nalezen.
Maar nu wat er gebeurt in een heus Kort Geding op 1 november 2021. De makers van Jiskefet willen vooraf weten wat er in de encyclopedie staat. Eigenlijk willen ze helemaal niet dat er zo’n encyclopedie buiten hen om verschijnt. Dat gold destijds ook voor Van Kooten en De Bie maar die berustten er snel in. De makers van Jiskefet zetten echter door. Zij willen op geen enkele wijze geassocieerd worden met dit werk. Waarom niet wordt niet echt duidelijk. Na inzage willen ze dat tenminste heel erg duidelijk op de kaft hebben. En dat krijgen ze ook van de voorzieningenrechter. Er stond al “gegarandeerd ongeautoriseerd”, maar dat was niet genoeg. Te humoristisch denk ik. Het moet duidelijker. Een sticker. Het vonnis geeft precies aan waar die sticker moet komen.
De uitspraak wordt gedaan op grondslag van het merkenrecht. Is het merkenrecht hier (ook) voor? Ik aarzel. Voor mij komt hier censuur in zicht. Waartegenover zaken staan als de persvrijheid en de meer algemene vrijheid van meningsuiting. Ik aarzel nu sterk over mijn voorgenomen publicaties over “De geschiedenis van Unilever”(als langjarig Rotterdammer) en “De geschiedenis van DAF” en “De geschiedenis van TataSteel”, “Het verhaal van vele jaren Mark Rutte”. Die laatste twee zijn zowaar nog kritisch ook. Mogen zulke titels nu wel of niet vanwege bijv. het merkenrecht? Waar gaat dit over? Zullen we weer eens even nadenken? Dat doet de voorzieningenrechter gelukkig ook. Dit is natuurlijk geen merkgebruik. Al spreekt de rechter wel over “herkomstverwarring”. Taalkundig begrijp ik het wel, maar merkenrechtelijk vind ik het nonsense on stilts. Ik denk dat het merkenrecht (nog) verder buiten een situatie als deze geplaatst zou moeten worden.
De voorzieningenrechter oordeelt dat het gebruik van de naam ‘Jiskefet’ op en in het boek niet kan worden aangemerkt als het gebruik van een merk, omdat de naam niet wordt gebruikt als naam voor de aangeboden waar. Jiskefet kan wel een beroep op hun merkrechten doen tegen het gebruik van het teken ‘Jiskefet’. Maar niet tegen ieder gebruik van dat teken in het boek, omdat ze daarmee te zeer zouden treden in de vrijheid van de auteur om een boek te schrijven over een bekend cabarettrio. Ook in de titel van het boek moet duidelijk zijn dat het boek over Jiskefet gaat. Jiskefet kan wel aangeven dat op het boek duidelijk zichtbaar tot uitdrukking wordt gebracht dat dit niet van haar afkomstig is en niet met haar betrokkenheid of instemming tot stand is gebracht. De vermelding ‘gegarandeerd ongeautoriseerd’ vindt de voorzieningenrechter onvoldoende.
Met het treffen van relatief beperkte aanpassingen van de bestaande oplage wordt voldoende aan de belangen van Jiskefet tegemoetgekomen. De voorzieningenrechter heeft daarom beslist dat Noblesse de boeken moet voorzien van een sticker op de voorzijde met een tekst die naar het oordeel van de voorzieningenrechter geschikt is om verwarring van herkomst te voorkomen.” Persbericht Rb Noord Nederland 1 november 2021 Ga hier naar de uitspraak op rechtspraak.nl
Conclusie: over censuur en misbruik maken van IE
We kennen tal van voorbeelden van merkartikelen, van (gedeelten van) werken en portretten die in andermans werken verschijnen, in tekst dan wel in beeld. Een beroep op IE-rechten kan zo tot censuur leiden. Dat moet geen enkele IE ons waard zijn. Daar is IE niet voor in het leven geroepen. Dat is misbruik maken van IE.
Vragen of opmerkingen? Rudi Holzhauer (Rudi@thelegalgroup.nl), Helen Maatjes (Helen@thelagelagroup.nl), Michelle Seel (Michelle@thelegalgroup.nl)