Los van context, los van empathie, los van begrip voor standpunten van anderen, gaan we vanuit een aantal “maatschappelijke discussies”, zoals #metoo, BlackLivesMatter, Zwarte Piet & slavernij vast ook anders kijken naar tradities in het algemeen en naar intellectuele eigendom in het bijzonder. In afleveringen (1), (2) en (3) ga ik in op de wat meer algemene achtergronden.
Veel artistieke prestaties, commerciële producten en merken staan in zulke tradities. Maar vast niet lang meer. De Tong van de Duivel, moorkoppen, Jodenkoeken, Uncle Ben’s rijst – het mag allemaal niet meer. Ik kom op het auteursrecht en het merkenrecht terug in afleveringen (4) en (5) van mijn “Rudi’s Originals” blog.
Discussies over teksten uit de rap scene
De discussie over teksten uit de rap scene zal snel verder overwaaien, naar bijv. het Sinterklaas feest en de teksten van Sinterklaasliedjes, ben ik bang. Want zeg nou zelf: GoedHeiligMan, Sinterklaasje kom maar binnen met je knecht, en de harde sanctie van worden afgevoerd in een zak naar het oude Moorse Spanje.
Benoem dat nu eens in moderne termen? Wat krijg je dan. “GoedHeiligMan” brengt religie in het publieke domein. En dat mag niet meer. Kerstvakantie wordt immers wintervakantie. Dat gebeurt ook nog ongemotiveerd normatief. We spreken toch ook niet over een GoedArts, een GoedAdvocaat, een GoedRechter en een GoedMinister. Waar slaat dit op? Pure manipulatie. Goede Week, Goede vrijdag. Weg er mee.. En genderneutraal is het ook al niet. Al weer zo’n “man”. Waarbij meteen geheel voorbij wordt gegaan aan het misbruik van zulke “Heilige Mannen” door de jaren heen.
“Sinterklaasje kom maar binnen met je knecht” is een walgelijke tekst, met een denigrerende verklein-vorm, een referentie aan een verziekte arbeidsverhouding dan wel rechtstreeks aan slavernij, en bovenal een verkapte oproep tot verkrachting. Zonder meer een strafbaar geheel. In strijd met de mensenrechten is zeker ook de concrete dreiging om afgevoerd te worden in een zak op, bij of met een paard. ChildLivesMatter zou ik zeggen.
Het hedendaagse volksfeest is er dankzij de Amsterdamse onderwijzer Jan Schenkman. Hij bracht in 1850 het prentenboekje ‘Sint Nicolaas en zijn knecht’ uit (zie foto rechts). Dit boekje bevat prachtige tekeningen en verhalen. Natuurlijk ontbreekt de songtekst van ‘Zie ginds komt de stoomboot’ niet. In het prentenboekje – dat deels online te lezen is – introduceert Schenkman Zwarte Piet, de roe, de afkomst uit Spanje, cadeaus die door de schoorsteen gaan en de witte schimmel van de Sint. (Bron: Tim Kraaijvanger, scientias.nl, 27 november 2010.
Zonder context geen context. Elke verbinding van Zwarte Piet met discriminatie en racisme is nergens op gebaseerd, anders dan een verlangen om eigen ideëen op te leggen. Ik volsta met een verwijzing naar Die Geschichte von den schwarzen Buben van Heinrich Hoffman (1809-1894) uit 1844, met als gekende beginregel: “Een moriaan, zoo zwart als roet.” Met als moraal Nikolaas en zijn moor opgevoerd als strijders tegen discriminatie en racisme; een Sinterklaas en Zwarte Piet die tonen dat het niet de kleur is die er toe doet maar de intentie waarmee je je medemensen tegemoet treedt. Ga uit van het goede tot het slechte aangetoond is. Ga niet als eerste uit van het slechte want daarmee komen we nimmer tot elkaar. Bron – idem.
Nu terug naar de rap-scene teksten, spreekkoren in voetbalstadions en politieke statements. Natuurlijk zijn er grenzen. Fatsoensgrenzen, juridische grenzen. Natuurlijk is er ook context, zeg maar scene-context (rap, voetbal, Tweede Kamer). Het bijeenbrengen daarvan is niet zo simpel als schreeuwerige fanatici ons voorhouden. Of er sprake is van belediging, discriminatie, racisme dan wel (oproepen tot) geweld heeft en houdt altijd twee kanten. En dat geldt natuurlijk ook voor moorkoppen, jodenkoeken en Uncle Ben’s rijst.
Tom Buitendorp (Tom Buijtendorp, mede-auteur van het boek Controverses, spreekt over “historische alertheid”:
“Belangrijk is daarom wat ik een ‘scheiding der tijdperken’ noem. Je moet als het ware een Chinese muur tussen het heden en verleden zetten en niets uit dat verleden meenemen in je argumentatie van beslissingen in het heden. Daarom mijn oproep te kijken hoe historische alertheid invulling zou kunnen worden gegeven, met als onderdeel van die historische alertheid, het besef dat het flink mis kan gaan als daarbij die scheiding der tijdperken bewust of onbewust toch wordt losgelaten. Dat is gemakkelijk gezegd, maar in de praktijk een flinke uitdaging.”