Ik heb mij zelf vanuit een economisch perspectief altijd kritisch opgesteld tegenover allerlei beweringen dat IE-rechten zo goed zouden zijn voor het bevorderen van creativiteit, innovatie en markttransparantie. Empirisch en theoretisch economisch onderzoek laat in het algemeen weinig heel van die claims. Waarbij vaak wordt aangetekend dat tenminste ook steeds vormen van creativiteit, innovatie en marktwerking worden afgeremd of zelfs helemaal geblokkeerd door het bestaan van IE-rechten. Een mooie discussie. Over averechts recht.
Onlangs heeft Joost Smiers, emeritus hoogleraar aan de HKU zijn website in de lucht gebracht. Ik heb hem daarbij geholpen. Hij is misschien nog wel veel radicaler dan ik op het punt van “afschaffen van het intellectuele eigendomsrecht”. Lezenswaardig blijft het. Maatschappelijke discussies over AI, Auteursrecht-industrieën, BigMusic, CBO’s, BigBrands, BigPharma en BigTech bevatten tal van kiemen om het hele stelsel van het IE-recht (meer dan) kritisch tegen het licht te houden. Al is dat laatste natuurlijk niet iedereen gegeven. Nee nee – namen noemen we niet.
Op zijn website stelt Joost Smiers een verscheidenheid van onderwerpen aan de orde. Veel meer dan IE. Hij heeft zijn focus de laatste jaren steeds meer verlegd richting “corporate crime” en de “war on drugs”. Maar hij begon ooit met IE. Het auteursrecht: afschaffen. Het octrooirecht: afschaffen. Het aardige van zijn abolitionisme is dat hij uitvoerig aangeeft hoe het dan wel ingericht zou kunnen worden, om tegemoet te komen aan het stimuleren van creatieve prestaties, en aan het innoveren door bedrijven. Ook (of juist) voor de farmaceutische industrie heeft hij mooie alternatieven ontwikkeld. Die met de maatschappelijke discussies rondom het huidige COVID-19 vaccin alleen maar aan relevantie winnen.
Op zijn uitnodiging om een IE inbreng op zijn site te hebben hoefde ik dan ook niet lang na te denken. Dat wordt dan nadenken over IE-rationales en het benoemen van Heilige IE Huisjes – overwegend vanuit rechtseconomische analyses. Ik ben anno 2021 meer dan 30 jaar betrokken bij IE. Zowel aan de Academie (EUR) als in de praktijk (plv. rb Den Haag, zgn. octrooikamer) als in allerlei onderwijsvormen (www.ie-onderwijs.nl), BBMM opleiding (BMM), opleiding BrandManagement (EUR) e.a. In die tijd breidde het IE-recht zich gestaag uit, zowel qua IE-rechten als qua beschermingsduur en beschermingsomvang. Voor mij ging het steeds meer de verkeerde kant op. Voor Joost was het daar altijd al.
Nadenken over IE gebeurt veel te weinig. Doordraven gebeurt maar al te veel. Koopmans sprak in 1983 nog van een voortstommelend treintje van de IE. Inmiddels raast de IE-TGV op een eigen spoor (denk aan de Handhavingsrichtlijn) onbesuisd hard door. Op “mijn” web-pagina breng ik wat materiaal bij elkaar over die “keerzijde” van IE. Lang nog niet alles is op dit moment (februari/maart 2021) volledig ingevuld. Het is “work in progress”.
Joost Smiers werd en wordt niet moe van het thematiseren van de keerzijde van IE-bescherming. Dat perspectief deel ik met hem. Mijn benadering was (en is) overwegend een rechtseconomische. Het zijn mijn Rotterdamse wortels. Dat is dus de effectiviteit en efficiency van rechtsregels bekloppen, en empirisch onderzoek doen naar de door “het recht” aangedragen argumenten. Dat Joost Smiers en ik verregaand tot dezelfde conclusies komen sterkt ons natuurlijk. Het zou mij niet verbazen als wij onze (inmiddels gepensioneerde) handen nog eens ineen slaan om onze kritieken – gegeven het huidige tijdsgewricht – andermaal onder woorden en onder de aandacht te brengen.
U bent dus gewaarschuwd.