Een intrigerende en directe vraag. Zojuist weer eens opgeworpen door de reisbranche tegen de gemeente Den Haag, die reclame voor reizen buiten beeld wil houden. Vanuit een duurzaamheids-perspectief. Kan dat allemaal wel – van die 2 kanten reclame maken en reclame verbieden?
The Times They Are A-Changin’ … (Bob Dylan 1964 “Those were the only words I could find to separate aliveness from deadness”)
Eerder schreef ik een blog met als titel: Wordt alle reclame ontoelaatbaar? Naar aanleiding van het boek van Paul ter Heyne, Genoeg van reclame. Want ik schreef ook ooit eens een boekje over Ontoelaatbare reclame. Dat ging over alle geldende regels voor reclame-uitingen. Hoofdstuk 4 in dat boek (2e druk 1994) geeft een analyse van de vrijheid van meningsuiting en reclamebeperkende maatregelen. Ik heb een pdf van dat hoofdstuk aan de bronnen toegevoegd. Gedateerd, maar met basis plaatsbepalingen.
Recent dus. Het besluit van de gemeente Den Haag om fossiele reclames in de openbare ruimte te verbieden, is volgens reisorganisaties een “ernstige inperking” van de vrijheid van meningsuiting. Branchevereniging ANVR stapt naar de rechter. Advertenties in bushokjes over vliegvakanties, cruisereizen, grijze stroomcontracten of auto’s met een fossiele of hybride motor; vanaf 1 januari zijn ze verboden. Daarmee wil de gemeente de klimaatcrisis beteugelen.
In steden als Amsterdam, Utrecht en Eindhoven gaan stemmen op om hetzelfde te doen. Maar Den Haag is de eerste die het daadwerkelijk bij wet verbiedt. Verantwoordelijk wethouder Robert Barker (Partij voor de Dieren) is trots: “We zijn zelfs de eerste ter wereld die dit doet.”
Wat is de essentie van vrijheid van meningsuiting?
Een ieder heeft recht op vrijheid van meningsuiting. Dit recht omvat de vrijheid een mening te hebben en de vrijheid kennis te nemen en te geven van informatie of ideeën, zonder inmenging van enig openbaar gezag en ongeacht grenzen. Het gaat dan dus om informatie en ideeën. Niet om handelsreclame. Art. 7 Grondwet sluit in lid 4 handelsreclame expliciet uit. Los daarvan is er bij dit soort grondrechten altijd sprake van een belangenafweging, zowel met andere grondrechten als met het algemeen belang.
Mede gezien mijn eerdere blog en allerlei maatschappelijke ontwikkelingen denk ik dat de reisbranche de verkeerde kant op denkt en gaat. Op grond van die ontwikkelingen groeien de maatschappelijk en sociaal gewenste beperkingen op reclame met de dag. Tot op het punt dat er een streep door die handelsreclame gezet wordt. Dat duurt vast nog wel even, en zal behoorlijk wat tegen-geluiden opleveren. Ik benoem dit als Zeitenwende. Geldt ook voor intellectuele eigendom. Lees dat gerust hier maar na. En ook in bijv. de recente oratie van Charlotte Vrendenbarg.
Met als metaforen van mijn kant het sluiten van de kolenmijnen in Limburg en het sluiten van de aardgaswinning in Groningen. The Times They Are A-Changin’ …
Bronnen
R.W. Holzhauer, Ontoelaatbare reclame. Tjeenk Willink, Zwolle 1994. Hoofstuk 4. Vrijheid van meningsuiting en reclamebeperkende maatregelen. Hier als pdf.
Nos.nl Reisbranche ‘Verbod op fossiele reclame in strijd met vrijheid van meningsuiting’
Reclame Fossielvrij – voor een verbod op fossiele reclame
Paul ter Heyne, Genoeg van reclame, boek november 2022