De erfgoedsector staat voor de uitdaging om AI op een verantwoorde manier in de eigen werkzaamheden te integreren, van geautomatiseerde taken tot betere toegankelijkheid van collecties. Maar het gebruik ervan roept ook juridische vragen op over auteursrecht, privacy en de AI-verordening, de eerste wetgeving ter wereld over AI die stapsgewijs van toepassing wordt. Het kennisdocument ‘AI en Erfgoed’ helpt de sector hierbij met praktische handvatten voor verantwoord AI-gebruik.

Het document (auteurs Maarten Zeinstra en Marianne Loef), ontstaan uit een brede samenwerking in het erfgoedveld, behandelt zowel de toepassingen van AI als de juridische kaders en praktijkcasussen. Hoewel ethische kwesties over AI buiten beschouwing blijven, kunnen de juridische kaders wel als basis dienen voor discussies over ethiek in de sector.

Het Kennisdocument ‘AI en Erfgoed’ is bedoeld als referentiedocument voor de sector en biedt concrete handvatten om deze uitdagingen aan te gaan. Het behandelt onderwerpen als:

Toepassingen van AI in de erfgoedsector: digitalisering, toegankelijkheid en meer.

Het eerste hoofdstuk verkent de toepassingen van AI binnen de erfgoedsector. Denk hierbij niet alleen aan de generatieve AI’s die zoveel in het nieuws zijn, maar ook aan handschriftherkenning, het opnemen van de modellen in archiefcollecties en nieuwe informatie, kennis en cultuur die met AI geproduceerd is. Dit hoofdstuk maakt de lezer bekend met AI in de breedste vorm zoals die wordt gebruikt in de erfgoedsector en geeft een eerste indicatie welke rechten en verplichtingen gelden op de verschillende toepassingen.

Juridisch kader: de AI-verordening, Archiefwet, Auteurswet, Databankenwet en de AVG.

Het tweede hoofdstuk schetst het juridisch kader. Het geeft een introductie van de relevante aspecten van de Archiefwet, de Auteurswet, de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) en de Wet Op De Artificiële Intelligentie (AI-verordening). De lezer krijgt hiermee een helder en kort overzicht van de toepasbare wet- en regelgeving.

Praktische casussen: hoe ga je in de praktijk om met AI en de besproken wetten?

De informatie uit de eerste twee hoofdstukken wordt gebruikt om in het derde en laatste hoofdstuk enkele vragen en casussen uit de erfgoedsector te beschrijven en duiden. Hiermee krijgt de lezer praktisch grip op AI-toepassingen in erfgoedorganisaties

● Casus – Trainingsmateriaal maken
● Casus – LLM gebruiken bij het digitaliseren
● Casus – Grootschalige transcriptie van het CABR
● Casus – Collectieve opt-outs
● Casus – Gezichtsherkenning in het gebouw
● Casus – RAG bij het Stadsarchief Amsterdam
● Casus – Koninklijke Bibliotheek – AI statement
● Vraag – Hoe werken Creative Commons-licenties en AI samen?
● Vraag – Wie is rechthebbende van producten van AI-toepassingen?
● Vraag – Wie is verantwoordelijk voor gebruik van mijn collectie in AI?

Bron: Kennisdocument AI en erfgoed, KVAN 27 januai 2025