Dat is de titel van de oratie van Charlotte Vrendenbarg aan de Radboud universiteit Nijmegen op 5 juli 2024 bij de aanvaarding van haar leerstoel Intellectuele Eigendom. Duurzaamheid is dus een insteek waarmee je hoogleraar IE kan worden. Ook altijd richting gevend.

Duurzaamheid is al langer een thema binnen IE-discussies. Er zijn tal van vraag- en raak-punten. Ik benoem er in deze blog een paar.

Duurzaamheid via IE: nog een wereld te winnen

De oratie van Charlotte Vrendenbarg belicht de rol van het intellectuele eigendomsrecht in de noodzakelijke transitie naar een duurzame en circulaire economie. In een tijd waarin de consumptiemaatschappij de planeet uitput, stelt Charlotte kritische vragen over de bijdrage van het IE-recht aan ons huidige lineaire economische model. Het IE-recht stimuleert innovatie en vooruitgang, maar hoe verhoudt dit zich tot duurzaamheidsdoelen? In deze oratie wordt het potentieel van het IE-recht als katalysator voor circulaire innovatie onderzocht, en worden concrete stappen besproken om duurzaamheid centraal te stellen in toekomstige IE-regelgeving.

Op het gebied van duurzaamheid en circulariteit is bekend dat IE-rechten in de weg kunnen staan aan bepaalde vormen van hergebruik van gemerkte producten. Hoe verhouden de EU-doelstellingen van een hoog beschermingsniveau van IE én een volledig circulaire economie vóór 2050 zich tot elkaar? Grote vragen waarmee de wetenschap zich komende jaren zal bezighouden.

Het IE-recht wordt wel beschouwd als de motor voor innovatie en daarmee van technologische en economische vooruitgang. In deze visie is het ook één van de belangrijkste aanjagers van de huidige consumptiemaatschappij. Het IE-recht biedt geen enkele stimulans om duurzaam te innoveren en duurzame, circulaire producten te ontwikkelen, en het staat opknapbeurten en ander hergebruik van producten regelmatig in de weg. Het IE-recht, dat is vormgegeven naar het lineair economisch model, belemmert zo de transitie naar een circulaire economie. (Oratie blz. 4-5)

De IE-wetgeving maakt geen onderscheid tussen producten die de samenleving wat duurzaamheid betreft naar een hoger plan tillen en producten die dat niet doen. De enige koppeling is die met technologische vooruitgang en economische groei; hoe die vooruitgang en groei eruit zien of worden bereikt doet niet ter zake. Het enige dat telt, is dat het er nog niet was. (Oratie blz. 14)

Waar de grens ligt tussen geoorloofd hergebruik van producten en inbreuk op IE-rechten is op dit moment onduidelijk. De ruime bescherming voor IE-rechten en de huidige rechtsonzekerheid zijn nadelig voor de ontwikkeling van markt voor reparaties en herstel, en daarmee voor de circulaire economie. … Willen tot een duurzame oplossing komen, dan is een herijking van het IE-recht nodig, door de duurzaamheidsdoelstellingen van de Verenigde Naties en de Europese Unie te integreren in het IE-recht. (Oratie blz. 20)

Charlotte Vrendenbarg geeft tal van voorbeelden waar het IE recht in de weg staat aan niet-economische doelstellingen, zoals duurzaamheid. Dat raakt ook aan de rationales van IE-recht, waar ook ik keer op keer naar verwijs. Zij wijst op convergerende belangen, waarin het IE-recht wordt bijgesteld richting (o.a.) duurzaamheid. Ik sta daar wat sceptischer tegenover. Ik zie de Zeitenwende als veel fundamenteler. Lees hier maar. Maar daarmee kun je natuurlijk geen hoogleraar IE worden.

Bronnen

Nina Dorenbosch, Upcycling – op het snijvlak van duurzaamheid en intellectuele eigendom, IER 2022/18 (hier als pdf)

Charlotte Vrendenbarg over de verbinding tussen IE en duurzaamheid, MrOnline 28 augustus 2023

Charlotte Vrendenbarg. IE en de circulaire economie: stimulans of obstakel? Nederlands Juristenblad 2023, 1072-1079 (hier als pdf)

Charlotte Vrendenbarg, Duurzaamheid en IE. Nog een wereld te winnen, oratie Radboud Universiteit Nijmegen, 5 juli 2024 (hier als pdf)